بررسی تطبیقی روش تربیتی و اجتماعی در تفسیر نمونه و احسن الحدیث

پژوهش حاضر با هدف مقایسه ی روش تفسیر تربیتی و روش تفسیر اجتماعی در دو تفسیر احسن الحدیث و نمونه سامان یافته است. برای انجام این مقایسه، پانزده موضوع تربیتی و پانزده موضوع اجتماعی انتخاب نمودیم، و برای هر موضوع آیاتی از قرآن را برگزیدیم. سرانجام، مقایسه میان مطالب دو تفسیر، ذیل آیات منتخب صورت گرفت. این مقایسه در دو بُعد محتوا و روش انجام گرفت. در بُعد روش، کوشش مولفان دو اثر را بر پایه ی سه شاخص أ. تکیه بر بافت آیات (خود متن)، ب. تکیه بر شأن نزول آیات (زمینه ی تاریخی متن)، و ج. تکیه بر گزارشهای تاریخی و روایات (داده های فرامتنی) مقایسه نمودیم. در بُعد محتوا، این مقایسه با تکیه بر سه شاخص، أ. میزان پوشش موضوع، ب. قابل فهم بودن مطالب برای مخاطب عام، و ج. آشنا بودن مطالب بیان شده با ذهن و زبان مخاطب صورت پذیرفت. مقایسه ی صورت گرفته نشان داد که تفسیر نمونه، چه در بُعد تربیتی و چه در بُعد اجتماعی، رویکردی جامع گرا و کل نگر به آیات دارد و ضمن پوشش وسیع تر ابعاد پیام آیات، به استخراج اصول و قواعدی کلی در حین تفسیر دست می زند؛ حال آنکه این وجه در تفسیر احسن الحدیث کمرنگتر به چشم می خورد. نیز در تفسیر نمونه بیش از تفسیر احسن الحدیث بر شأن نزول آیات تکیه شده بود. در مورد سایر شاخص ها اختلاف معناداری میان دو تفسیر مشاهده نشد.